Thứ Năm, 13 tháng 11, 2014

Ôi "sênh phách giọng sầu gửi bóng mây"!

Đọc tin này thấy hụt hẫng, buồn bã và đau xót cho Ca Trù cũng như các nghệ nhân còn sót lại, các nghệ sĩ đang cố gắng học hỏi và xây dựng Ca Trù trong những năm vừa qua. Vừa mới nhận tin vui năm nào và đang cố gắng gầy dựng niềm vui ấy trong lòng khán giả, trong lòng người Việt thì có cái tin thế này đây!

UNESCO làm việc này cần phải xem xét lại, di sản cần bảo vệ khẩn cấp trong khi các nghệ nhân tuổi già sức yếu, các nghệ sĩ trẻ đang cố gắng tiếp thu giữ gìn và biểu diễn hàng đêm cho khán giả nghe, có những buổi vắng khách mà vẫn trang điểm - so dây để đàn hát giữ hồn nếp cổ... thì làm sao nỡ "cắt danh hiệu"? Nghe đau đớn quá! Và cũng cần phải nói thêm rằng, nhà nước, các cơ quan văn hóa - truyền thông cũng phải cần coi lại cách đối xử với di sản của nước mình. Đem hồ sơ đi để được công nhận cho đã rồi thì về vứt đó, chẳng thấy quan tâm đưa ra phương hướng bảo tồn - phát triển, cũng chẳng thấy đầu tư kinh phí gì cả... (lắm việc phải làm mà bình chân như vại). Trời ơi! Tức quá! Các nghệ nhân nghệ sĩ nhỏ bé không quyền không tiền trong tay, chỉ có trái tim và sự hy sinh cho nghệ thuật, mà 1 con én làm sao tạo nên mùa xuân?

Nói người nghệ sĩ dùng Ca Trù mưu sinh thương mại không vì nghệ thuật thật nực cười! Làm nghệ thuật chân chính thì chết đói, làm chân chính mưu sinh cũng bị nói (thế sao không bình luận những thể loại phim ảnh hay nghệ thuật khác vừa mang tính nghệ thuật vừa mang tính thương mại đi! quý vị cũng đi coi rồi khen lấy khen để đấy mà!). Ca sĩ hát Pop-Rock hay vẫn cần ăn cơm mà, Ca Trù cũng vậy! Người ta không sống nổi với nghề, nhà nước - cơ quan văn hóa có lo lắng quan tâm không? Hay đêm đêm họ vẫn phải đem nghệ thuật đàn ca vừa giới thiệu (1 hình thức bảo tồn) vừa kiếm thu nhập trang trải cho hoạt động nghệ thuật qua cách bán vé vào cửa (có khi còn free vé cho học sinh - sinh viên), mà chiếc vé nào dễ bán? Tôi đã có lần chứng thực việc quảng bá khi đi cùng 1 người bạn Ca Trù đưa từng poster quảng cáo đến các nhà hàng, khách sạn mỗi chiều ngay khu phố cổ để giới thiệu cho du khách, cực khổ lắm chứ chẳng chơi, có ai thấy không? Có ai phụ giúp không? Có ai quan tâm không? Tự thân vận động hết cả đấy! (nước mắt chảy dài rồi...). Và công lao của những vị tiền bối mở đường đưa Ca Trù ra thế giới như GS Trần Văn Khê, nếu di sản bị cắt tan tành thì tuổi hạc sao có nổi niềm vui, chưa kể là sự thất vọng tràn trề? Chưa nói tới việc Ban thẩm định di sản của UNESCO có những người là học trò của ông, nhưng chắc gì họ biết rõ Ca Trù như ông cũng như có được cách làm việc xưa kia của Hội đồng UNESCO biết tuyển chọn những giá trị di sản tinh tế, sâu sắc & nhân văn (thị hiếu ở mỗi thời điểm có thể thay đổi thì cớ gì ý người không thay đổi?). Buồn! (xin lỗi vì đụng chạm nhưng biết mà vẫn làm chuyện đụng chạm thì tất cả mới ngồi lại xem xét, mới bàn luận với nhau!).

Các nghệ nhân - nghệ sĩ mỗi đêm vẫn cứ sênh phách đàn hát những nỗi niềm cho cuộc đời, cho phận người, cho một thời vàng son... Họ phiêu lưu trong tiếng nhạc, thả hồn vào lời thơ và cống hiến hết chân tình (tôi đang nói đến những người làm nghề đàng hoàng, chân chính) mà đâu biết rằng người ta đang "dọa" sẽ cắt mất của họ tia hy vọng sống còn để có thể trở trăn, thao thức cùng hồn dân tộc.

Ôi "sênh phách giọng sầu gửi bóng mây"!

KV cẩn bút


-------------------------------

Ca trù và nguy cơ bị rút danh hiệu di sản thế giới
10:53:00 02/10/2012
Tiên đoán đầy hân hoan “Ca trù sẽ sớm được rút khỏi danh sách di sản cần bảo vệ khẩn cấp để trở thành di sản đại diện của nhân loại” xem ra vẫn chỉ là một “bi kịch lạc quan”, khi 3 năm sau ngày được UNESCO tôn vinh, ca trù đang đứng trước nguy cơ mai một thêm nữa vì thiếu vắng cả người trình diễn lẫn người thưởng thức.
Kể từ thời điểm GS Trần Văn Khê nhẫn nại tìm gặp nghệ nhân Quách Thị Hồ ghi âm tiếng hát liêu trai của bà gửi tới UNESCO, giới thiệu loại hình âm nhạc dân tộc bác học của Việt Nam tới nay, một quãng thời gian dằng dặc dài đã qua, nhưng ca trù chưa vượt thoát khỏi cơn lận đận như mong muốn của bao người.
Ngày 1/10/2009, những người nặng lòng với văn hóa truyền thống phấn khích vì ca trù chính thức được UNESCO tôn vinh là “di sản thế giới cần được bảo tồn khẩn cấp”. Thời điểm ấy, cả nước có 21 nghệ nhân ca trù, hầu hết ở độ tuổi ngoài 80 và chừng 22 câu lạc bộ (CLB) ca trù, hoạt động chủ yếu ở Hà Nội, Hải Dương, Hà Tĩnh, Thanh Hóa…
Sau khi được chứng thực bằng danh hiệu cao quý, hiệu ứng ca trù lan tỏa rộng hơn. Đã có khoảng 60 CLB ca trù ghi tên hoạt động với chừng 500 thành viên, một phần đang sung sức trong độ tuổi còn rất trẻ. Nhưng rồi “hiệu ứng di sản” thuần túy không nuôi nổi ca trù, sự tồn tại của các CLB mỗi lúc càng trở nên lỏng lẻo vì vắng khán giả, thiếu nguồn lực căn cơ để tự nuôi mình.
Một buổi biểu diễn ca trù truyền thống.
CLB ca trù Hà Nội của ca nương đầy tâm huyết Bạch Vân hoặc Trung tâm văn hóa ca trù Thăng Long vốn được đầu tư rất mạnh, sau thời gian ngắn có lịch diễn định kỳ đều đặn, giờ đã phải cầm chừng nếu không muốn lâm cảnh ca nương, kép đàn tự hát cho nhau nghe. Một phần trong số 21 nghệ nhân lão làng, nắm vững nghiêm luật khúc thức của ca trù, có tên lưu tại hồ sơ trình UNESCO đã khuất bóng vì tuổi cao, sức yếu, những người trẻ, non kinh nghiệm đa phần chỉ thuần thục ba bài hát phổ biến: hát ru, xẩm huê tình và hát nói…
Ngoài nguyên do thiếu kinh phí, thiếu sự quan tâm bài bản của nhà nước, chính sự dễ dãi của những người học ca trù, theo đuổi ca trù và coi ca trù là phương tiện thời thượng để mưu sinh đã đẩy thêm ca trù vào thế khó.
Nhiều tiếng nói tâm huyết ở Viện Âm nhạc từng cảnh báo hiện tượng người người đua nhau theo học sau khi ca trù thành di sản, và ngay cả hát ca trù lẫn lộn với giọng chầu văn, quan họ nhưng vẫn hồn nhiên biểu diễn phục vụ khán giả. Tuy nhiên chính Viện Âm nhạc lại khó tìm đơn vị tham gia nên khi đăng cai tổ chức Liên hoan ca trù lần thứ 2 năm 2011, cũng thông thoáng cho phép cả các CLB vừa thành lập, các ca nương vừa học hát ghi tên đua tài để thúc đẩy phong trào và lập tức tạo nên phản ứng ngược, khiến ca trù càng thật giả khó lường...
Theo quy định của UNESCO, 5 năm sau ngày được ghi danh, nếu các quốc gia không có giải pháp hữu hiệu bảo tồn, giữ gìn thì di sản sẽ bị rút khỏi danh sách. Những nghệ nhân lão làng, những “báu vật sống” đã quá lớn tuổi, hoặc qua đời, người trẻ nhiệt huyết chưa chạm được đến hồn cốt của ca trù và chỉ coi ca trù đơn thuần như một… cần câu cơm, nguy cơ ca trù bị xóa tên di sản là điều đang cận kề
N.H.S.

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét